Yenidoğan döneminde (bu dönem bebeğinizin ilk bir aylık dönemidir), bebeklerin gündüz ve gece ayrımı tam olarak oluşmadığından, bu dönem için uyku eğitiminden söz etmek pek mümkün değildir. Bu dönemdeki bebekler ortalama 16-18 saat uyuyabilmektedir ve uyanık olduklarında da anneleri tarafından sık sık emzirilmelidir. Doğumdan sonra ilk birkaç hafta bebeğimizi kilo durumuna göre gece 2-3 saatte bir uyandırıp emzirmemiz tavsiye edilir.

O vakit nasıl bir uyku eğitimi ve nasıl bir uyku düzeni kurabiliriz? Aslında ilk bir ayda istediğimiz bebeğin sık sık annesi ile ten teması kurması ve ağladığı zaman ya da uyanık olduğunda, agulama tarzı sesler çıkardığında veya ağlamaya başladığında telaşlı bir şekilde değil de sakince annesinin kucağına gelmesi ve mümkünse temiz hava bulunan, çok sıcak olmayan aşırı ışıklandırılmamış bir odada tercihen anne ve bebek yalnız olacak şekilde emzirilmesidir.

Bu dönemde bebek anne kucağında annesini en az 15-20 dk emdikten sonra uyuyabilir. Emzirme sonunda bebeğin gazı anne ya da mümkünse babası tarafından çıkarıldıktan sonra, gerekirse altı da temizlenerek tekrar sırtüstü olacak şekilde yatağına yatırılır. Umudumuz altı temiz ve karnı tok olan bebeğimizin uyuması yönündedir.

Fakat her zaman akış beklediğimiz şekilde ilerlemeyebilir. O zaman da beklentimizi sekteye uğratan ne olabilir bunun üzerinde düşünmeye başlarız.

• Yaklaşık 10-14 günden sonra başlayan ve ortalama 4. aya kadar devam edebilen, özellikle akşam saatlerinde 2-3 saat süren ağlama atakları bir gaz durumunu (infantil kolik) düşündürebilir.
• Bebeğimizin gündüz kalabalık, az da olsa gürültülü ve değişik insan kokuları, yemek kokuları alacağı bir ortamda bulunması bazen onu yorabilir ve yorgun olan bebek uykuya dalmakta zorlanabilir.
• Bebeğimizin bir hastalığı veya burun tıkanıklığı gibi uyumasını zorlaştıran bir durumu olabilir.
• Bebeğimiz yalnızca bir süre daha annesinin kucağında kalmak onun kokusunu almak ya da annesinin göğsünde biraz daha zaman geçirmek istiyor olabilir.
• Bulunduğu oda veya kıyafetleri bebeğe fazla sıcak gelmiş olabilir.
• Elbisesinde ki çıtçıtlar ya da üzerinde bulunan bir çengelli iğne (ki olmaması gerekir) vb. bir şey cildini acıtmış olabilir, ayağında ki çorap, zıbınındaki lastik, altındaki bez biraz fazla sıkıştırmış olabilir.

                Aslında pek çok neden daha sıralanabilir ama ilk bir ay içinde bebek 2-3 saatten fazla aralıksız ağlıyorsa, sakinleştirilemiyorsa bu süre içinde annesini emmeyi reddediyorsa, ek başka bir belirti olmasa da bir sağlık kuruluşuna gösterilmesi gerekir. Konumuz sağlık olunca soluğu bir sağlık kuruluşunda almamız kaçınılmaz olabiliyor, üstelikte bir bebeğin sağlığı söz konusu olunca öneri verirken oldukça dikkatli olmamız gerekir.

                Evet önemli bir sağlık sorunu olmadığını garantiledikten sonra, sağlık kuruluşundan çıkıp eve dönebiliriz ve muhtemelen, giderken de gelirken de bebeğimiz araçta uyuyor olacaktır. Pek çok anne babanın ilk zamanlarda, birkaç bazen de pek çok gecesi bu şekilde geçebilmekte. Bu durumda önemli olan, bebeğimizin herhangi bir sağlık problemi olmaması ki uzun süren veya tekrarlayan durumlarda mutlaka çocuk hekimine de başvurulması gerekli olduğunu belirtmek isterim.

Bebeğimizin uyku düzeni için ilk bir ay sonrasında yapabileceklerimiz:

• Bir ay dolduktan sonra bebeğimiz güzel kilo alıyorsa ve doktorunuz da öneriyorsa geceleri ilk haftalardaki gibi 2-3 saatte bir uyandırıp emzirmenize genellikle gerek olmaz. Bir aydan sonra bebek isterse 4-5 saat uyuyabilir böylece gece-gündüz ayrımını ufak ufak hissetmeye başlar.
• Geceleri bebeğimizle daha az aktivite yapmalı, daha az konuşmalı gece mümkünse loş ışıkta emzirmeli, uzun süreli ışık açmamalı ve gerekmiyorsa uzun süre kucağımızda bekletmemeliyiz. Emzirip altını temizleyip tercihen yarı uyur-uyanık haldeyken yatağında uykuya dalmasına dikkat etmeliyiz.
• Evdeyken tüm uykularını (gündüz uykuları dahil) kendi yatağında uyumasına özen gösterilmeliyiz
• Uyuduğu odayı sık sık havalandırmalıyız
• Oda ısısı 21-22 derece olmalı (yaz aylarında dışarısı 35-38 C iken oda 25-28 C olabilir)
• Bebek anne ile baba arasında uyumamalı, tercihen anne tarafında bulunan beşik ya da ebeveyn yatağına dayalı tarafı açık olan birleşik beşikte uyuyabilir.
• Bebeğin yatağında kolayca ağzına alabileceği küçük düğme, boncuk, küçük bez hatta battaniye bulundurulmamalı. Tercihen mevsim şartlarına uygun bebek tulumu ile yatırılmalı.
• İlk bir-iki aylık dönemde ise tulum yerine yarım kundak dediğimiz kundaklar kullanılabilir. Bebeğin bacakları düz olacak şekilde alttan kundak ile sarılırsa kalça gelişimini olumsuz etkilemektedir.
• İlk 3 ay içinde yastık kullanılmamalı, 4. aydan sonra da çok ince bir yastıkla başlanılmalı                

                Bebek ve çocuk gelişiminde uyku, beslenme kadar önemli bir yere sahiptir. 0-3 yaş döneminde, beyin gelişiminin büyük bir bölümü tamamlanmakta ve bu gelişimin büyük bir kısmı da uyku sırasında olmaktadır. Uyku sırasında epifiz bezinden salgılanan melatonin hormonu, bağışıklık sisteminin güçlenmesini ve hipofiz bezinin daha fazla büyüme hormonu salgılamasını sağlar. Bu nedenle, bebekler için “uyusun da büyüsün,, denilmektedir.

Melatonin hormonunun aynı zamanda vücudun sirkadiyen (gece-gündüz) ritmini sağlayan, antioksidan-antikanserojen ve yağ metabolizmasını düzenleyen (obezite önleyici) etkileri de bilinmektedir. Melatonin hormonu bebeklerde uykuda yeterince salgılandığından ayrıca bir ilaç kullanılması uygun değildir. Ancak yeterli melatonin sentezi için uykuda iken odanın mümkünse ışıksız olması sağlanmalı ya da gece lambası kullanılmak zorundaysa düşük ayarda ve yere yakın olarak kullanılması uygun olur.  İyi uyuyan bebek, aynı zamanda iyi beslenir, buna bağlı olarak da sağlıklı bir büyüme süreci geçirir. 

İlerleyen aylarda bir uyku rutini oluşturulmalı, evdeyken uyku saatinde uyumasına özen gösterilmeli ve en çok yarım saatten fazla uyku saati farklılıkları olmalı örneğin 20:30-21:00 saatlerinde yatağında olması sağlanmalıdır. Aynı şekilde tatil ya da misafirlik gibi durumlarda da uyku saati farkı 1 saati geçmemelidir.

Uyku saatinden 1-2 saat öncesinde televizyon, hareketli oyunlar oynanmamalı bu tarz hareketli oyunlar gündüz saatlerinde oynanmalıdır. Uyku rutini olarak banyo yapmayı seven banyoda huysuzluk yapmayan bebekler için banyo, ardından vücut masajı ve sakinleştirici faaliyetler örneğin kitap okuma-sayfa çevirme, emzirme ve yavaş ritimli müzikler bebeğin uyuyacağı oda da yapılmalı. Bebek uyku vaktinin geldiğini anlamalı ve uyur uyanık halde yatağına koyularak kendisi uykuya dalabiliyorsa kendi kendine uyuması ya da hafifçe elle pışpışlanarak uykuya dalması desteklenmelidir.

Burada önemli noktalardan biri bebeğin emerken uyumamasına dikkat edilmeli (ilk 2-3 aya kadar buna müsaade edilebilir), anne memesinde beslenmenin aktif geçirilmesi sağlanmalıdır. Eğer bebek hep memede uyumak istiyorsa uyku saatinden 30-60 dk önce emzirilip, uyudu ise alt açma gibi bir bahane ile bebeğin uyandırılması ve uyur uyanık halde iken yatağında uykuya dalması sağlanmalıdır.

Bebek gece uyandığında oyun oynanmamalı, hareketli şarkılar söylenip kucakta zıplatılmamalı, ışıklar mümkünse açılmamalı, gece lambası kullanılıyorsa lambanın yere yakın bir yere koyulması ve bebeğe minimum ışık gelmesi sağlanmalıdır. Gece uyanıp da sakinleştirilemeyen ve gece beslenmesini çok uzatan, uykuya tekrar dalamayan bebekler için uyanma saati not edilmeli ve 30-60 dk öncesinden anne uyanıp bebek uykuda iken emzirilmesi (uyku öğünü) işe yarayabilir.

Bebeklerin çoğunda 4 aylık olduktan sonra, uyku düzeni oluşmaya başlar. Dolayısıyla uyku eğitimine başlama yaşı olarak, erken doğum söz konusu değilse 4 veya 5. Ay seçilebilir.  Anne ve babalar, bebeklerine doğru uyku alışkanlıklarını, bebeklerinin doğumundan itibaren kazandırabilirlerse uyku eğitimine ihtiyaç kalmadan sağlıklı bir uyku düzeni oluşturabilirler. Bebeğin yatak odasını ayırmak için uygun zaman ise 5-6 ay civarıdır.

Uzm.Dr.Kadir MUTLU
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Soru ve görüşleriniz için: info@drkadirmutlu.com
0 (232) 99 99 658